دوخت سنتی کمند دوزی

برای شناخت هر چه بهتر کمند دوزی  ابتدا معنی لغوی آن را بررسی می کنیم. کمند در لغت نامه دهخدا به معنی ریسمان و طنابی است که در گردن خصم انداخته و او را به جانب خود می کشد. در زبان پهلوی به آن طناب با گره متحرک گفته میشد. همانطور که پیش تر گفته شد کمند دوزی یکی از انواع دوخت های سنتی و اصیل ایرانی است. این دوخت مکمل دوخت های دیگر محسوب می شود و دوخت مستقلی نیست.در واقع روش کار در کمند دوزی به این صورت است که با استفاده از قیطان ابریشمی، پشمی، منجوق یا سرمه بعد از اجرای انواع طرح ها و حواشی به عنوان آخرین حاشیه، دور دوخت های داخل متن و خارج متن دوخته شده و به این ترتیب قسمتی از سفیدی حاشیه یا کلیه حواشی دیگر را احاطه می کند و به نحوی قاب دوخت می شود.

تاریخچه کمند دوزی:

این دوخت قدمت زیادی در ایران دارد.  آثار به جا مانده از حجاری‌ها و نقش برجسته‌های تخت جمشید  نشانگر رواج این نوع دوخت در آن دوره می‌باشد.

در دوره‌ی اشکانیان نیز با توجه به رواج پارچه‌های زربفت و توسعه‌ی صادرات آن، استفاده از قیطان‌های ابریشمی و گلابتونی در حاشیه سازی‌ ها، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و در تزیین لباس‌ ها، بقچه‌ ها، سوزنی‌ ها و حاشیه ی پرده ها از این نوع دوخت استفاده گردید. این نوع دوخت زمانی که کاغذ از طریق چین و سمر قند به ایران رسید و در نتیجه با ایجاد گارگاه‌های کاغذ سازی، تحولی در امر کتابت و کتاب آرایی به وجود آمد و استفاده از طرح‌ های هندسی نیز در انواع دوخت‌ ها رایج و در نتیجه در این دوره کمند دوزی نیز به عنوان مکمل دوختی در میان دوخت‌ ها بیشتر رایج گردید.

منطقه جغرافیایی: اجرای این دوخت در تمام مناطق دوختی رایج بوده و منطقه به خصوصی ندارد. از این نوع دوخت ها در موزه‌ های دنیا و ایران به خصوص در موزه هنر ها ی تزیینی به وفور دیده می شود.

این نوع دوخت بیشتر با دوخت هایی از قبیل : قلاب دوزی ، تکه  دوزی ، پته  دوزی یا سلسله دوزی ، بخارا دوزی ، آجیده دوزی ، کتیبه دوزی ، بلوچ دوزی ، منجوق دوزی ، سرمه دوزی ، ملیله دوزی ، گبردوزی ، مضاعف دوزی ، گلابتون دوزی ، ده یک دوزی و بلیش دوزی .
همان طور که در بالا اشاره شد این دوخت به عنوان یک دوخت مستقل و جدا نیست بلکه به صورت مکملی در میان دوخت ها مطرح می باشد.

 روش کار کمند دوزی

نحوه ی اجرای کار به این صورت است که : پس از طراحی و نقش پردازی روی پارچه ، روی طرح جدول ، قیطان گذاری یا فیتیله گذاری کرده و به فاصله معینی از هم با کمک نخ های گلابتون زرین یا سیمین و یا نخ های ابریشمی الوان بست می زنند .
در بست زنی گاهی اوقات به عنوان نمود بیشتر کار و تزیین بخشیدن بیشتر به دوخت ، بست ها را به این صورتی که نخ های گلابتون را ده به ده دسته نموده و پس از قرار دادن آن با فاصله ی معین روی کمند ، آن را روی زمینه پارچه بخیه می زنند . بخیه ها نیز با استفاده از نخ گلابتون و یا نخ هم رنگ زمینه با ظرافت خاصی زده می شد که هیچ گونه نمودی نداشته باشد گاهی برای اجرای کمندهای عریض ، از دو یا سه لایه قیطان کنار هم استفاده می نمایند .